برای مراقبت از دندان‌های شیری کودکان چه نکاتی را باید دانست؟
مراقبت از دندان‌های شیری، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت دندان‌ها در دوران کودکی و حتی بزرگسالی دارد. دندان‌های شیری که معمولا تا سن ۶ سالگی همراه کودکان هستند، تنها برای زیبایی، صحبت کردن و جویدن غذا مهم نیستند؛ بلکه مستقیما، رشد، موقعیت قرارگیری و سلامت دندان‌های دائمی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به همین دلیل نباید رعایت بهداشت دهان در کودکان را نادیده گرفت. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین نکات مراقبتی برای دندان‌های شیری و ارائه راهکارهایی کاربردی برای حفظ سلامت دهان و دندان در سال‌های اولیه زندگی کودک پرداخته‌ایم.
دندان شیری چیست؟
دندان‌های شیری، ابتدایی‌ترین دندان‌های زندگی هر فرد هستند. رویش این دندان‌ها، معمولا از ۶ ماهگی آغاز می‌شود و تا ۳ سالگی ادامه دارد. تعداد دندان‌های شیری در مجموع ۲۰ عدد است؛ ۱۰ عدد در فک بالا و ۱۰ عدد در فک پایین. حضور این دندان‌ها موقتی است؛ از سن ۶ سالگی، به تدریج شروع به افتادن می‌کنند و جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهند. این فرآیند جایگزینی دندان‌های شیری با دندان‌های دائمی، تا سن ۱۲ سالگی ادامه دارد.
ویژگی‌های دندان شیری:
- موقتی هستند.
- در صحبت کردن، جویدن غذا و هدایت دندان‌های دائمی به محل مناسب خود، نقش کلیدی دارند.
- به دلیل مینای نازک‌شان، مستعد پوسیدگی هستند.
اهمیت مراقبت از دندان‌های شیری:
با وجود موقتی بودن دندان‌های شیری، مراقبت روزانه از دندان کودک، نقش بسیار مهمی در پیشگیری از پوسیدگی دندان، حفظ سلامت دندان‌های شیری کودک و رشد صحیح دندان‌های دائمی ایفا می‌کند. بنابراین، ایجاد عادت‌های درست و داشتن برنامه بهداشتی روزانه برای دندان‌های کودک، پایه‌گذار سلامت دهان و دندان او برای آینده خواهد بود. در ادامه، به چرایی اهمیت این موضوع به‌طور کامل اشاره شده است.
پیشگیری از پوسیدگی دندان
مینای نازک دندان‌های شیری، احتمال پوسیدگی دندان در کودکان را بیشتر می‌کند؛ به همین علت مراقبت از دندان‌های شیری برای حفظ سلامت دهان و دندان کودکان بسیار ضروری است.
حفظ فضای دندان‌های دائمی
نقش و اهمیت دندان‌های شیری در رشد دائمی دندان‌ها غیرقابل انکار است. در صورت افتادن زودهنگام دندان شیری، کودک با احتمال بی‌نظمی در دندان‌های دائمی و یا کج شدن آن‌ها مواجه خواهد شد.
تقویت استخوان و لثه
استخوان فک و لثه‌ها، نقش مهمی در استحکام و پایداری دندان‌ها ایفا می‌کنند. مراقبت روزانه از دندان کودک، علاوه‌بر کمک به حفظ سلامت دندان‌های شیری، این ساختارهای حمایتی را نیز تقویت می‌کند. بنابراین استفاده منظم از مسواک، نخ دندان و قطره فلوراید، از تجمع پلاک میکروبی بر روی دندان‌ها جلوگیری می‌کند و استخوان فک و لثه‌ها را سالم نگه می‌دارد؛ در نتیجه دندان کودکان با مشکلاتی چون ترک‌خوردگی، پوسیدگی و شکستگی، مواجه نخواهد شد.
حفظ اعتمادبه‌نفس و زیبایی
دندان‌های سالم و سفید، باعث می‌شوند لبخند گیراتر و چهره زیباتر به‌نظر برسد. بنابراین زمانی که کودکان این حس زیبایی و رضایت را از لبخند خود داشته‌باشند، اعتمادبه‌نفس و اشتیاق بیشتری در تعامل با آدم‌ها خواهند داشت.
چگونه از دندان‌های شیری کودک خود مراقبت کنیم؟
مراجعه منظم به دندانپزشکی کودکان و بررسی وضعیت دندان‌های شیری، نقش ویژه‌ای در جلوگیری از پوسیدگی دندان شیری و حفظ سلامت دهان و دندان کودکان دارد. همچنین آگاهی از روش‌ها و نکات مراقبتی صحیح از دندان‌های شیری، می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات دندانی در آینده، جلوگیری کند. به همین منظور در ادامه، به ارائه برخی نکات مهم برای مراقبت از دندان‌های شیری پرداخته شده‌است.
نکاتی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های شیری:
مسواک زدن منظم و تمیز کردن دهان بعد از هر وعده
از زمان رویش اولین دندان کودک، که معمولا در ۶ ماهگی اتفاق می‌افتد، مراقبت از دندان‌ها باید شروع شود. دندان‌های کودک باید روزی دو بار با استفاده از مسواک نرم و خمیردندان مناسب سن او تمیز شوند. همچنین توصیه می‌شود پس از هر وعده غذایی یا شیر خوردن، دهان کودک به کمک آب تمیز شود. یکی از بهترین روش‌های مسواک زدن دندان شیری، استفاده از حرکات ملایم و دایره‌ای روی سطح دندان‌ها و لثه‌هاست. رعایت این نکات و مسواک زدن صحیح کودک، نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌های دندانی و شکل‌گیری درست ساختار دندان‌ها دارد.
استفاده از نخ دندان
از لحظه‌ای که دو دندان شیری در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، تمیز کردن فضای بین دندان‌ها به کمک نخ دندان ضروری می‌شود. استفاده منظم از نخ دندان، به دلیل جلوگیری از تجمع پلاک و پوسیدگی بین دندانی، نقش بسیار مهمی در حفظ بهداشت دهان و دندان کودک ایفا می‌کند.
اجتناب از خواباندن کودک با بطری شیر
استفاده از بطری شیر هنگام خواب، می‌تواند باعث ایجاد پوسیدگی دندان در کودکان شود؛ چرا که قند شیر در دهان باقی می‌ماند و محیط را آماده برای رشد باکتری‌ها و ایجاد پوسیدگی می‌کند.
کاهش مصرف شیرینی‌جات
تأثیر شیرینی بر دندان کودک، بسیار قابل توجه است؛ چرا که مصرف شیرینی‌جات یکی از اصلی‌ترین عوامل پوسیدگی دندان در کودکان به شمار می‌رود. قند موجود در این خوراکی‌ها، در برخورد با باکتری‌های طبیعی دهان، اسیدی تولید می‌کند که می‌تواند مینای دندان را تخریب کرده و زمینه را برای پوسیدگی دندان شیری فراهم کند.
استفاده از فلوراید
یکی از راه‌های مراقبت از دندان شیری، استفاده از فلوراید است. فلوراید مینای دندان را تقویت کرده و خطر پوسیدگی دندان را کاهش می‌دهد. مصرف آن، چه به‌صورت قطره فلوراید و چه از طریق خمیردندان‌های حاوی فلوراید، حتما باید در دوز مناسب و تحت نظر دندانپزشک کودکان باشد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.
تعذیه سالم
تأثیر تغذیه مناسب برای دندان‌ها انکار ناپذیر است. یک رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی، نقش بسیار مهمی در تقویت دندان‌ها و حفظ سلامت دهان ایفا می‌کند.
مراجعه منظم به دندانپزشک
برای پیشگیری از مشکلات دندانی، باید هم زمان با رویش اولین دندان، یعنی از سن ۶ ماهگی، مراجعه به کلینیک دندانپزشکی کودکان آغاز شود. معاینه منظم توسط دندانپزشک متخصص، دکتر کوروش عبداله زاده، می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات دندان و آموزش روش‌های صحیح مراقبت از دندان شیری کمک کند.
آیا دندان‌های شیری نیاز به درمان دارند؟
در صورتی که دندان‌های شیری کودک دچار آسیب و یا پوسیدگی شوند، حتی با وجود موقتی بودن آن‌ها، نیاز به درمان و مراقبت دارند. پوسیدگی دندان شیری، می‌تواند منجر به درد شدید، التهاب لثه و حتی تب در کودک شود. اگر این پوسیدگی‌ها به موقع درمان و ترمیم نشوند، احتمال دارد به دندان‌های مجاور سرایت کرده و منجر به عفونت‌های جدی‌تر در لثه و استخوان فک شوند.مراقبت روزانه از دندان کودک، نقش مهمی در شکل‌گیری صحیح دندان‌های دائمی و حفظ سلامت کلی دهان دارند.
چه غذاهایی به دندان کودک آسیب می‌زنند؟
برخی از غذاها، با فراهم کردن محیط مناسب در دهان برای رشد باکتری‌های مضر یا تأثیر مستقیم بر مینای دندان، باعث پوسیدگی دندان می‌شوند. در ادامه به برخی از این خوراکی‌ها اشاره کرده‌ایم:
- شیرینی‌جات و خوراکی‌های قندی مثل شکلات و آبنبات
- نوشیدنی‌های صنعتی و شیرین مانند نوشابه
- غذاهای فرآوری شده و پرنشاسته مانند چیپس
- تنقلات چسبناک مانند لواشک
- غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی مانند نوشیدنی‌های گازدار
چگونه کودک را به مراقبت از دندان تشویق کنیم؟
معمولا کودکان در امور بهداشت دهان و دندان و مسواک زدن، کمی مقاومت می‌کنند؛ بنابراین، تشویق آن‌ها به مراقبت از دندان‌هایشان، نیازمند صبر و خلاقیت است. در ادامه چند راهکار مؤثر برای ترغیب و تشویق کودکان آورده شده است:
- استفاده از آهنگ‌های شاد کودکانه در زمان مسواک زدن.
- اجازه دادن به کودک برای انتخاب طرح مسواک و خمیردندان.
- آموزش غیر مستقیم از طریق خواندن کتاب‌های کودکانه با موضوع بهداشت دهان و دندان.
- ایجاد برنامه تشویقی برای کودک؛ به این‌صورت که کودک، پس از هربار مسواک یک پاداش کوچک دریافت کند.
- مسواک زدن گروهی و هم‌زمان اعضای خانواده در کنار یکدیگر.
سوالات متداول:
دندان‌های شیری به دلیل نقش‌شان در اعتمادبه‌نفس کودک، جویدن، صحبت کردن و هدایت دندان‌های دائمی، بسیار حائز اهمیت هستند.
مراقبت و مسواک زدن دندان‌های کودک باید از ۶ ماهگی، هم زمان با رویش اولین دندان شروع شود.
بله؛ در صورتی که پوسیدگی دندان درمان نشود، می‌تواند به دندان‌های مجاور آسیب بزند.
جمع بندی:
مراقبت از دندان‌های شیری، نه تنها از پوسیدگی دندان در کودکان پیشگیری می‌کند، بلکه در رویش منظم دندان‌های دائمی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. بنابراین رعایت نکات بهداشتی و مراقبتی، مانند مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و تغذیه مناسب و سالم، تأثیر قابل توجهی در حفظ سلامت دهان کودک خواهد داشت. برای معاینه و بررسی وضعیت دندان‌های کودک و دریافت آموزش‌های مراقبتی متناسب با سن و شرایط دندانی او، می‌توانید به کلینیک تخصصی دکتر کوروش عبداله زاده مراجعه کنید.